در چند دههٔ اخیر کمپانی‌های انگشت شماری موفق به تضمین بقای فرنچایزهایشان در بازار غیرقابل‌پیش‌بینی بازی‌های ویدئویی شده‌اند. با تغییر جایگاه مدیوم از آرکیدها به خانه‌ها و تحول سلیقه‌ها با پیشرفت تکنولوژی تنها درصد کوچکی از فرنچایزهای قدیمی از گذشته تا کنون باقی‌مانده‌اند. در این مقاله به فرنچایزهایی می‌پردازیم که بیشترین قدمت را در عرصه بازی‌ها دارند.
*برای در نظر گرفته‌شدن برای این لیست، فرنچایز باید محتویات در حال تولید داشته باشد یا دست‌کم در طی پنج سال گذشته عنوانی از آن عرضه شده باشد. این لیست تنها شامل فرنچایزهایی می‌شود که به‌صورت بازی‌های ویدئویی شروع شدند؛ ازاین‌رو فرنچایزهایی چون مرد عنکبوتی، ایندیانا جونز و استاروارز مدنظر قرار نگرفته شده‌اند.
با قدمت ترین فرنچایزها که در این لیست قرار ندارند:
- ماریو – ۴۰ سال
- بومبرمن – ۴۰ سال
- تتریس – ۳۸ سال
- زلدا – ۳۷ سال
- کسلوانیا – ۳۷ سال
- دراگون کوئست – ۳۷ سال
- متروید – ۳۷ سال
- متال گیر – ۳۶ سال
- استریت فایتر – ۳۶ سال
- فاینال فانتزی – ۳۶ سال
- مگامن – ۳۶ سال
۱۱. Microsoft Flight Simulator (شبیه‌ساز پرواز مایکروسافت) – ۴۱ سال
- اولین بازی منتشر شده: شبیه‌ساز پرواز مایکروسافت (۱۹۸۲)
- آخرین بازی منتشر شده: شبیه‌ساز پرواز ۲۰۲۴ (۲۰۲۴)
بیست سال پیش از آنکه مایکروسافت به سراغ خلق ایکس‌باکس برود، شرکت در قالب سازندهٔ نرم‌افزار خود را به بازار رقابت و رایانه‌های شخصی اولیه وارد کرد. در میان اولین گروه بازی‌های منتشر شدهٔ آنها شبیه‌ساز پرواز مایکروسافت قرار داشت، نخستین عنوان در سری همچنان فعال شبیه‌سازهای پرواز مایکروسافت.
پس از ساخت و عرضه چند نسخه، شبیه‌سازهای پرواز بالاخره در سال ۲۰۲۰ با انتشار شبیه‌ساز پرواز مایکروسافت به شهرت رسید؛ اولین بازی در سری که قرار بود بر روی کنسول عرضه شود. منتقد سایت IGN به آن نمرهٔ ۱۰ داد و بازی را «شگفت‌انگیزترین شبیه‌سازی که تابه‌حال تجربه کرده است» قلمداد کرد.
۱۰. Wolfenstein (ولفنشتاین) – ۴۲ سال
- اولین بازی منتشر شده: قلعهٔ ولفنشتاین (۱۹۸۱)
- آخرین بازی منتشر شده: ولفنشتاین: خلبان سایبری (۲۰۱۹)
ولفنشتاین کار خود را با قلعهٔ ولفنشتاین، یک بازی مخفی‌کاری آرکید در سپتامبر سال ۱۹۸۱ میلادی شروع کرد. این سری در طول عمر چهل و دوساله‌اش چندین و چند تیم سازنده و ناشر به خود دیده است از جمله استودیوهایی چون id Software و اکتیویژن. در دههٔ اخیر، مخاطبان ولفنشتاین را به سری شوتر اول‌شخص جنگ جهانی دوم می‌شناسند که توسط MachineGames بتزدا ساخته می‌شود. این استودیو از سال ۲۰۱۴ تاکنون پنج بازی ساخته است: The New Order (2014)، The Old Blood (2015)، The New Colossus (2017)، Youngblood (2019) و بازی واقعیت مجازی Cyberpilot (2019).
۹. Donkey Kong (دانکی کانگ) – ۴۲ سال
- اولین بازی منتشر شده: دانکی کانگ (۱۹۸۱)
- آخرین بازی منتشر شده: شهر دانکی کانگ: یخ‌بندان گرمسیری (۲۰۱۸)
دانکی کانگ با اینکه هرگز به اوج شهرت و محبوبیت ماریو و زلدا دست پیدا نکرد هنوز هم یکی از قدیمی‌ترین فرنچایزهای بازی‌های ویدئویی نینتندو است که به‌صورت آرکید در جولای سال ۱۹۸۱ منتشر شد. دانکی کانگ آنتاگونیست بازی اورجینال است که بشکه‌هایی را از بالای یک ساختمان در حال ساخت بر روی سر بازیکن می‌اندازد و لیدی را به گروگان گرفته است. شخصیت قابل بازی که بازیکن کنترل آن را برعهده دارد جامپ من نام دارد که بعداً با نام ماریو شناخته می‌شود.
موفق‌ترین آثار این فرنچایز Donkey Kong Country است که شامل بازی‌های دوبعدی سکو بازی می‌شود اما در میان آنها ژانرهای دیگری چون اتومبیل‌رانی (Diddy Kong Racing)، ریتم (Donkey Konga) و سکو بازی سه‌بعدی (Donkey Kong 3D) نیز دیده می‌شود.
۸. Frogger (فراگر) – ۴۲ سال
- اولین بازی منتشر شده: فراگر (۱۹۸۱)
- آخرین بازی منتشر شده: فراگر و ویرانه‌های غران (۲۰۲۲)
فراگر چهار دهه را در عرصه بازی‌های ویدئویی سپری کرده و عمری طولانی‌تر از هر فرنچایز دیگر به‌استثنای ۷ فرنچایز داشته است. از زمان عرضهٔ اولین نسخه بازی در سال ۱۹۸۱ بیش از سی عنوان دیگر در این فرنچایز ساخته و منتشر شده‌اند. کونامی سازنده نسخهٔ اورجینال فراگر بود و همچنان مشغول ساخت بازی‌های جدید در فرنچایز است و آخرین بازی آنها بازی انحصاری Apple Arcade به نام Frogger and the Rumbling Ruins است که در سال ۲۰۲۲ میلادی منتشر شد.
۷. Missile Command (فرمان موشکی)–۴۳ سال
- اولین بازی منتشر شده: Missile Command (1980)
- آخرین بازی منتشر شده: Missile Command: Recharged (2022)
Missile Command یک شوتر دفاع موشکی از آتاری است که در عصر طلایی بازی‌های ویدئویی آرکید منتشر شد. مانند دیگر بازی‌های آرکید حاضر در این لیست، Missile Command به اشکال مختلف شاهد عرضهٔ مجدد، دنباله و اسپین‌آف‌های متعدد در طی چهار دههٔ گذشته بوده است. آخرین نسخه، Missile Command: Recharged حاوی قابلیت‌ها و دشمنان جدید، ساندترک جدید و بخش co-op است.
۶. Pac-Man (پک من) – ۴۳ سال
- اولین بازی منتشر شده: Pac-Man (1980)
- آخرین بازی منتشر شده: Pac-Man World Re-Pac (2022)
مدت کوتاهی پیش از Missile Command، بازی پک من در آرکیدهای ژاپن با نام پاکمن (Puck Man) عرضه شد. لوپ بازی اورجینال که هدایت پک من در مارپیچی از نقطه‌ها و دوری از گروه اشباح است در طول ۴۳ سال گذشته بارها مورد دست‌کاری و توسعه قرار گرفته است. از دنباله‌های قابل‌توجه فرنچایز می‌توان به Ms. Pac-Man و Super Pac-Man در سال ۱۹۸۲ میلادی، Pac-Land در سال ۱۹۸۴ میلادی، Pac-Man World در سال ۱۹۹۹ میلادی، Pac-Man Championship Edition DX در سال ۲۰۱۰ میلادی، Pac-Man 256 در سال ۲۰۱۵ میلادی و Pac-Man 99 در سال ۲۰۲۱ میلادی اشاره کرد. آخرین بازی منتشر شده در فرنچایز Pac-Man World Re-Pac است که در واقع ریمیک بازی Pac-Man World است.
۵. Asteroids (شهاب سنگ ها) – ۴۴ سال
- اولین بازی منتشر شده: Asteroids (1979)
- آخرین بازی منتشر شده: Asteroids: Recharged (2021)
Asteroids پاسخ آتاری به مهاجمان فضایی بود که یک سال زودتر با موفقیتی فوق‌العاده در ژاپن عرضه شده بود. Asteroids نیز با موفقیتی چشمگیر روبه‌رو شد خصوصاً در ایالات متحده آمریکا. آتاری از آن زمان تابه‌حال چندین دنباله، اسپین‌آف و پورت از این بازی منتشر کرده است. آخرین عنوان فرنچایز Asteroids: Recharged نام دارد که به‌صورت بازنگری مدرن بازی اورجینال آرکید توصیف شده است.
۴. Galaxian/Galaga (گالاکسین/گالاگا) – ۴۴ سال
- اولین بازی منتشر شده: Galaxian (1979)
- آخرین بازی منتشر شده: Galaga Wars+ (2021)
اولین بازی آرکید شوتم آپ نامکو Galaxian نام داشت، پیش‌گام شوتر فضایی شناخته‌شده‌تر از خود Galaga. بازی Galaxian که به شکلی مشابه در پاسخ به محبوبیت مهاجمان فضایی ساخته شده بود حدوداً دو ماه پیش از عرضهٔ Asteroids در ایالات متحده آمریکا در ژاپن منتشر شد. موفقیت آن دو سال بعد منجر به ساخت و انتشار دنباله‌ای به نام Galaga شد. از آن زمان تاکنون بیش بیست بازی Galaxian/Galaga بر روی آرکید، کنسول‌ها و گوشی همراه منتشر شده‌اند که آخرین آنها Galaga Wars+ بود که در سال ۲۰۲۱ بر روی اپل آرکید منتشر شد.
۳. Space Invaders (مهاجمان فضایی) – ۴۵ سال
- اولین بازی منتشر شده: مهاجمان فضایی (۱۹۷۸)
- آخرین بازی منتشر شده: مهاجمان فضایی: دفاع جهانی (۲۰۲۳)
پیش از Asteroids و Galaxian، توموهیرو نیشیکادو عصر شوترهای فیکس شده را با مهاجمان فضایی شوتم آپ خود رقم زد. این بازی به‌سرعت به یکی از محبوب‌ترین بازی‌ها در آرکیدها تبدیل شد و دو سال بعد وقتی پورت کنسولی بازی بر روی آتاری ۲۶۰۰ جاذبهٔ اصلی خرید آن شد مهاجمان فضایی به اوج شهرت خود رسید. مهاجمان فضایی الهام‌بخش شوترهای آرکید بی‌شماری شد که پس از آن ساخته شدند و ناشر ژاپنی بازی تایتو بیش از سی اسپین‌آف و دنباله از این بازی عرضه کرده است. این کمپانی اخیراً با گوگل همکاری کرد تا بازی واقعیت افزودهٔ Space Invaders: World Defense ساخته و منتشر کند.
۲. Pong (پونگ) – ۵۱ سال
- اولین بازی منتشر شده: پونگ (۱۹۷۲)
- آخرین بازی منتشر شده: پونگ کوئست (۲۰۲۰)
اولین بازی ساخته شده توسط آتاری به یکی از پرقدمت‌ترین فرنچایزهای کمپانی و تنها یکی از دو فرنچایزی که بیش از پنجاه سال فعال مانده است. این بازی پینگ پونگ مشهور جز اولین بازی‌های منتشر شده بر روی آرکید بود و اولین بازی تجاری موفق به‌حساب می‌آید. ازاین‌رو پونگ به‌طورکلی به‌عنوان کاتالیست صنعت بازی‌های ویدئویی شناخته می‌شود.
۱. The Oregon Trail (مسیر اورگن) – ۵۲ سال
- اولین بازی منتشر شده: The Oregon Trail (1971)
- آخرین بازی منتشر شده: The Oregon Trail: Boom Town (2023)
قدیمی‌ترین فرنچایز فعال عرصهٔ بازی‌های ویدئویی مسیر اورگن مجموعه‌ای از بازی‌های استراتژی ماجراجویی است که در ابتدا باهدف آموزش ساخته شد. با اینکه در نسخه‌های بعدی بازی گرافیک به کار گرفته شده، مسیر اورگن سال ۱۹۷۱ یک بازی تماماً متنی بود که باهدف شبیه‌سازی سفر پیش‌گامان از می‌سی‌سی‌پی به اورگن در قرن نوزده طراحی شده بود. این بازی که به‌عنوان مکملی برای کلاس‌های تاریخ دورهٔ متوسطه ساخته شده بود برای اولین‌بار در یک کلاس درس در مینه‌سوتا به اجرا درآمد و در سال ۱۹۷۵ در دیگر مدارس مینه‌سوتا در دسترس قرار گرفت و در سال ۱۹۷۸ به کامپیوترهای Apple II پورت شد پیش از اینکه آپدیت شده و به‌صورت تجاری در سال ۱۹۸۵ منتشر شد. این فرنچایز اکنون شامل ده‌ها پورت، دنباله، ریمیک و اسپین‌آف می‌شود.
آخرین عنوان در فرنچایز The Oregon Trail: Boom Town نام دارد که یک بازی موبایل رایگان مشابه Farmville است. البته اگر جز هواداران بازی اورجینال هستید به شما بازی The Oregon Trail سال ۲۰۲۱ را توصیه می‌کنیم که ماجراجویی متنی بازی اصلی را به یک choose-your-own-adventure از نظر گرافیکی پررنگ و لعاب تبدیل می‌کند و بر روی سوئیچ، رایانه شخصی و اپل آرکید در دسترس است.
منبع: IGN
